Με μικρά ξύλα, άμμο, χώμα, κομμάτια από λαμαρίνες σκουριασμένες, άχυρα και χαρτόνια, σπάγκους και βούρτσες, μαζί με ό,τι άλλο ξεχασμένο και παραπεταμένο από τη χρήση και το χρόνο, η Αγλαΐα Χριστιανού δημιουργεί ένα καινούριο αλφαβητάρι ζωής και τρόπων προσέγγισης της μνήμης και της φύσης.

Οι εικόνες της δημιουργού προέρχονται από αισθήσεις και αντικρίσματα, από περιδιαβάσεις και συναναστροφές, από ενθυμήματα και εντυπώσεις, που έχουν καταγραφεί στο παρελθόν μιας παιδικής ηλικίας. Εκείνης των μεταμορφώσεων, όπου τα ταπεινά της γης γίνονταν τα θαυμαστά κι αξεπέραστα στους θόλους των ονείρων. Η πρόθεση της Α. Χριστιανού δεν είναι νοσταλγική. Μέσα από την τρυφερότητα και την απτική επαφή ξαναβρίσκει τη λησμονημένη «παράσταση» ενός μικρόκοσμου επεισοδίων της χαμένης αθωότητας. Τότε που ανάμεσα στο φανερό και στο αθέατο ισορροπούσε το τραγικό με το ευτράπελο, το καθημερινό με το υπερβατικό γεγονός και η οικειότητα με τη φαντασίωση.
Οι μορφές των οικιακών ζώων και των άλλων του αγρού, επιστρέφουν μέσα από λιβάδια και μονοπάτια του υποσυνείδητου, μεταφέροντας μαζί τους ήχους και τα βλέμματα, τις μυρωδιές και τις χαρμολύπες των όντων που μυθολογούνταν τις ώρες και τις ημέρες της άδολης κι ανήσυχης παρατήρησης.

Η Αγλαΐα Χριστιανού δεν αναπολεί. Διερευνά μέσα από τη χοϊκότητα και το παράδοξο των γεννήσεων και των αφανισμών, τα αινίγματα και τα σχήματα της αποδοχής και της εξέγερσης. Με χιούμορ και ποιητικότητα, με ειρωνεία της τύχης και αυτοσαρκασμό, η ελευθερία της αγροτικής και η σύμβαση της αστικής ζωής παντρεύονται σε συμπτωματικά επεισόδια και ασύμπτωτες καταστάσεις. Πάνω σε πλάκες για κιμωλία που χρησιμοποιούνται ως πίνακες γραφής στην πρώιμη σχολική θητεία ή με χαρτοκιβώτια, τενεκεδένιες κονσέρβες, αυγά πουλιών και βότσαλα, αλλού με σπόρους ακόμη από φρούτα, η δημιουργός φτιάχνει και γκρεμίζει, επισκοπεί και ανατέμνει, κρυφοκοιτάζει μαζί μας και αναποδογυρίζει ενθυμήματα και φυλακτά που διατηρούν σημασίες παλιές. Τα στοιχεία της τα επεξεργάζεται αναδιοργανώνοντας και προσαρμόζοντάς τα, όπως η υφάντρια τους κόμπους νημάτων, φτιάχνοντας έτσι το χαλί των μοτίβων και των νοημάτων της.

Το «χαλί» της Αγλαΐας Χριστιανού αποτελείται από αναγλυφοποιημένους και χρωματικούς όγκους που σχηματίζουν τάπητες, θαρρεί κανείς, ή προσκυνητάρια. Τα αυτοτελή μικρά επεισόδια ιστοριών από εικόνες μέσα στις εικόνες και από ιστορίες μέσα σε αλληγορίες παράδοξων συναναστροφών, διακρίνονται να επιδιώκουν καινούριους συσχετισμούς, μέσα από ένα κλίμα μυστηρίου και περίθαλψης.
Τα έργα λειτουργούν όπως τα μεσαιωνικά εικονολόγια, παρουσιάζοντας το καθένα τους κι από ένα puzzle αλληλοσυμπλήρωσης των τμημάτων τους και ταυτόχρονης ανατροπής.

Συναισθαντικά «τοπία» με εγκιβωτισμένο το βίο και την πολιτεία μιας ολόκληρης τάξης πραγμάτων, υποβάλλουν την παρουσία τους στο βλέμμα. Η τάξη αυτή πραγμάτων της φαινομενικής ηρεμίας και των υπόγειων κραδασμών που υποφώσκουν μέσα από μνήμες και εμπειρίες βαθιά αναπαυμένες –στα «γλυκά χρόνια της νιότης»- ξάφνου επαναστατεί και δραπετεύει. Τα ζώα και τα σκαθάρια, οι σελίδες των παραμυθιών και τα χωράφια, οι θημωνιές και οι πάχνες, οι φωλιές και τα στέγαστρα, τα λαγούμια και οι κυψέλες πραξικοπηματικά συμφιλιώνονται με τα οικιακά σκεύη και τις ποντικοπαγίδες, αποποιούμενα την παλιά αχλύ μυστηρίου, για να κατακτήσουν μιαν άλλη γη, μιαν άλλη πατρίδα. Ξεσηκώνονται γυρεύοντας ό,τι στερήθηκαν και ψάχνουν να το βρουν μέσα στη επιούσια χαρά της ανεξαρτησίας τους.

Η terra meravigliosa των διαπλεκόμενων μικρών με τις μεγάλες ιστορίες που κάποτε παγιδεύτηκαν, γίνεται τώρα μια καινούρια terra humana, με το χάρτη της να δηλώνει σημάδια της ανθρώπινης ανάσας και των χαμηλότονων ψιθύρων για νέες κατακτήσεις. Η διαδοχή και η συνύπαρξη αποσπασματικών επεισοδίων κι απρόσμενων συγκατοικήσεων των «γεννημάτων» που γίνονται εικόνες και των εικόνων που μετατρέπονται σε υπόγειες εκρήξεις και δράσεις επί δράσεων, σ' ένα λαβύρινθο από διαδρομές, συντάσσουν το νέο καθεστώς. Μια πραγματικότητα γεννιέται από τις στάχτες της και τις λησμονιές της, από τα καταφύγια και τους βιότοπους της θαλπωρής και της αναρχίας.

Αθηνά Σχινά

Η οργάνωση του χαοτικού κόσμου, εξωτερικού και εσωτερικού και αντίθετα, η δημιουργική διασάλευση μιας ορισμένης «τάξης», χαρακτηρίζει την καλλιτεχνική δημιουργία γενικότερα. Αυτή η διττή λογική ενυπάρχει στην τελευταία σειρά έργων της Αγλαΐας Χριστιανού.

ΕΝΔΟ-TERRA, ένδον και χώρα, ως ενδοσκόπηση ή ως ταξίδι στο κέντρο της γης-χώρας ή του προσωπικού χώρου. Ο εσωτερικός χώρος, ως ενοποιητική αναφορά στο χώρο – μητέρα – γη. Μια αναζήτηση στο χώρο και το χρόνο, στην απεραντοσύνη του ενδόμυχου. Η ταύτιση με την αρχέγονη σχέση συνδέεται με την αρχαϊκή – μυθική μνήμη και μέσα από μια κυκλική διαχρονικότητα, μορφοποιεί εικόνες ενός συμβολικού – φαντασιακού πεδίου – κόσμου. Η συσσώρευση αναπαραστάσεων, συγκεκριμένων ή ρευστών, με αλληλουχίες ή ασυνέχειες, με υπαινιγμούς, με ενεργοποίηση προσωπικών τραυματικών βιωμάτων, με ενδομύχιες διαδρομές, ανακινούνται για να πραγματωθεί η εικαστική δημιουργία.

Εικόνες μιας Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων, των θαυμάτων της ψυχής, της χαμένης παιδικότητας, που διερευνάται.
Μια διαδρομή γνωστή στην Αγλαΐα Χριστιανού από την προηγούμενη δουλειά της, που επιχειρούσε στα ANIMALIA, με πολύ χιούμορ και ποιοτικότητα, την προσέγγιση του χώρου του μικρόκοσμου των ζώων. Προσέγγιση ανώδυνη, επιφανειακή και σαρκαστική, που της έδωσε την μέθοδο να τολμήσει την ενδοσκόπηση του προσωπικού κόσμου.

Η δίνη των εικόνων του υποσυνείδητου και της μνήμης, με τη μορφή, που εμφανίζονται στα όνειρά μας, οργανώνονται και παρατίθενται τακτικά αλλά συγχρόνως παραπλανητικά. Σε μια προσπάθεια λογικού ελέγχου εφευρίσκεται μια γεωμετρική κάνναβος με τη βοήθεια, πραγματική ή πλασματική, του μικρού σχολικού μολυβένιου μαυροπίνακα για την παράθεση συμβόλων και εικόνων της παιδικής και νεανικής ζωής. Τα στοιχεία διασταυρώνονται χωρίς λογικούς συσχετισμούς, χωρίς εστιάσεις, με άναρχες μετατοπίσεις, με παραμορφώσεις της προοπτικής, με ίχνη του παρελθόντος που αποκρυπτογραφούνται, με διαδοχή διεσπαρμένων συμβάντων, με ασυνέχειες μιας σκοτεινής τάξης. Έτσι, προκύπτουν εικαστικές συνθέσεις – αρχεία μιας προσωπικής αναζήτησης ως αινιγματικά σύμβολα.

Εν αρχή... ένα μικρό μαλακό κρεβάτι με τα λευκά σεντόνια και ένα παιδί πάνω του, ως εικονοποιητικό και εννοιολογικό έναυσμα της αφηγηματικής συνέχειας. Όπως και το «Έσωπτρον», κατασκευή μεγάλου μεγέθους, με την μετάπλαση του παλαιού παιγνιδιού με τις περιστρεφόμενες εικόνες (το πανόραμα), ως ενδοσκόπιο με περιστροφές, αναδρομές στη χαμένη παιδικότητα, στη γενέθλια χώρα, στις εικόνες του παιδικού κόσμου.
Θα ακολουθήσουν οι μεγάλες συνθέσεις με τα ευφυή θέματα, λογοπαίγνια, «Κλινών έπος», το «Dream factory ή παρασκευαστήριο ενυπνίων», η «κασετίνα με τους πολύτιμους ήχους», τα «συγκοινωνούντα τοπία», το τρίπτυχο «Ενυπάρχω ... εν αναψυχή ... εν γνώσει», το «... και αναδύονται ενδόμυχες σελίδες» και πολλά άλλα με ανάλογο ύφος.

Συνθέσεις ψευδαισθητικής τάξης και αρμονίας, με την κυριαρχική και συμβολική συνάμα χρωματική ποικιλία των γήινων χρωμάτων και με τις αναλαμπές των λευκών στοιχείων, που φωτίζουν τις ώχρες, τα καφέ και τα μαύρα, επίσης με τις ανάμεικτες υφές, τις μικροκατασκευές και τις ενσωματωμένες μορφές – σύμβολα. Έργα – παιγνίδια επίπονης χειρονακτικής διεργασίας, στα σύνορα πραγματικότητας και φαντασίας, που με ευρηματικότητα, χιούμορ και παιγνιώδη διάθεση, κατασκευάζει η δημιουργός για να προσεγγίσει το ουσιώδες.

«Σύμπτωμα γυναικείας γραφής μέσα στην ενδοψυχική της διάσταση» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Τζούλια Κρίστεβα για άλλους χώρους δημιουργίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση με την εικαστική γλώσσα που ξέρει να χειρίζεται η Αγλαΐα Χριστιανού. Έτσι κατατίθεται η έρημη ή άγνωστη χώρα που διερευνάται, πυκνοκατοικημένη ωστόσο με εικόνες – σύμβολα πολύμορφα και πολύσημα.
Ως ένα βιβλίο ανοικτό ή ένα νεανικό ημερολόγιο που καταγράφει τις βιωμένες εμπειρίες ή εικόνες μιας ψυχοβιολογικής ύπαρξης για να αναδυθούν στην επιφάνεια οι ρίζες των πραγμάτων.
Μαζί μ' αυτές η εντόπιση της καταγωγής , μετά μάλιστα από την πολύπλοκη βιωματική εμπειρία που προϋποθέτει το λαβύρινθο του αποχωρισμού και της συνύπαρξης του Εγώ με τον «άλλο».
Η περιήγηση ένδον αναμένεται να συνεχιστεί στη βάση της ύπαρξης, στο βυθό της ωκεάνιας – απέραντης χώρας που μέσα στην κυριαρχία του γήινου τοπίου δεν έχει φανεί ακόμη στο έργο της.
Μετά την περιπετειώδη ενδομύχια αναζήτηση, η εικονοποίηση του άρρητου είναι το ζητούμενο.

Χρύσα Δραντάκη
Ιστορικός – Κοινωνιολόγος Τέχνης